تاریخچه رادیو و تلوزیون در ایران
راديو چگونه به وجود آمد؟
در سال 1860 ميلادي (جيمز كلارك ماكسدل) فيزيكدان و رياضيدان اسكاتلندي، تئوري امواج الكترومغناطيسي را براي اولين بار عرضه كرد.
در سال 1887 (هنريشن هرتز)، مهندس وفيزيكدان آلماني نظريه ماكس دل را تاييد نمود. او موفق شد از نوسانات الكترونيكي براي انتقال امواج از محلي به محل ديگر بدون سيم استفادهكند. وي براي اولينبار موفق شد، امواج راديوييرا در آزمايشگاه توليد كند. نام (هرتز) به صورت واژهاي بينالمللي براي بيان فركانسهاي راديويي به كار ميرود. پس از او (برانلي)فرانسوي درسال 1890 آزمايشهايي در اينزمينه انجام داد و بالاخره دانشمندي روسي به نام(الكساندر پوپوف) موجي را با دستگاهي كه شبيه دستگاه هرتز و برانلي بود اختراع و آنتن را بهوجود آورد و به اين صورت يك دستگاه تلگراف مرس را ايجاد نمود. در مارس 1896 پوپوفاولين پيغام تلگرافي را به مسافت 250 متري فرستاد.
اولين كسي كه متوجه شد، ميتوان از بيسيم بهعنوان يك وسيله ارتباطي استفاده نمود،(ماركوني) ايتاليايي بود كه بعدها به نام مخترع راديو معروف گرديد. وي در سال 1895 اولين خبر راديويي خود را به وسيله بيسيم در يكفاصله 3 كيلومتري فرستاد.
در ژوئن سال 1896 در لندن اولين ايستگاه تلگرافي بدون سيم به كمك امواج الكترونيكينمايش داده شد.
در سال 1897 به ايتاليا برگشت و يك ارتباطبيسيم بين دو كشتي جنگي در يك مسافت 12كيلومتري ايجاد نمود و بالاخره در سال 1901 درتكميل اختراع خود موفق گرديد، علائم بيسيمرا از يك طرف اقيانوس اطلس يعني از شهر (پلدو) در انگلستان به آن طرف اقيانوس اطلس، شهر(سن ژان) آمريكا بفرستد.
مردم از اختراع ماركوني چنان به شور و هيجانآمده بودند، كه خواستار پخش صداي انسان از راديو شدند، اما چون لامپهاي راديو ضعيف بود سازندگان راديو بايد فكر بهتري ميكردند. بههمين منظور در سال 1906 يك فيزيكدان آمريكايي به نام (دو فورست) لامپ سه الكتروني را اختراع كرد كه براي راديو الكتريسيته خيليقابل استفاه بود. بعد از آن (روبرت فون ليئن) موفق به ساخت لامپهاي قوي شد، اين لامپها تحول بزرگي در زمينه دستگاههاي الكترونيكي بهوجود آوردند.
در سال 1910 براي اولينبار صداي موسيقي وآواز اپراي (متروپولتين - نيويورك) در سراسر آمريكاي شمالي شنيده شد.
در سال 1913 جمعي از دانشمندان سعي كردندكه صداي موزيك درتمام نقاط جهان كاملا شنيده شود، ولي جنگ جهاني اول زحمات آنها رابينتيجه گذاشت.
احتياجات نظامي در دوران جنگ، استفاده ازبيسيم را گسترش داد و در تاريخ 11 نوامبر سال1918 تلگراف بيسيم نويد پايان جنگ را به همه جهانيان اعلام نمود.
تاريخ شروع بهره برداري عمومي از راديو درسال 1920 ميباشد.
نخستين دستگاه پخش راديو
اولين دستگاههاي پخش منظم راديويي در سال1920 در انگلستان به كار افتاد و در سال 1926اولين كنفرانس بين المللي راديويي با شركت 27كشور جهان، در برلين برپا شد و آيين نامه مقررات ارتباطات راديويي به تصويب رسيد.
رشد فزاينده راديو و مخاطبانش، آن را تبديل بهرسانهاي جمعي و فراگير نمود. ارزاني بهايراديوهاي ترانزيستوري نيز به پيشرفت اين رسانهدركشورهاي توسعه نيافته كمك كرد.
در هر حال در دنيا تقريبا يك ميليارد گيرنده راديويي وجود دارد، يعني براي هر چهار نفر يك گيرنده راديويي موجود ميباشد.
راديو در ايران
درسال 1303 هجري شمسي (1924 م) توسط وزارت جنگ مقدمات استفاده از بيسيم فراهم شد. در سال 1305 بيسيم در ايران واردگرديد. از سال 1311 موسسات بيسيم توسعه پيدا كردند، كه نهايتا به ايجاد راديو منتهي شد.
هيات وزيران روز دوم مهر ماه 1313 استفاده ازراديو را تصويب كرد و مقرراتي وضع شد كه براي نصب آنتن و استفاده از راديو اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن لازم بود.
در سال 1316 مقدمات ايجاد مركز راديو بهوسيله وزرات پست و تلگراف و تلفن فراهم و بهدنبال اين اقدام در سال 1317 سازمان پرورشافكار تاسيس شد. اين سازمان دارايكميسيونهاي مطبوعات، كيت كلاسيك،سخنراني، نمايشهاي راديويي و موسيقي بود.
درچهارم ارديبهشت 1319 اولين فرستندهراديويي در ايران در محل بيسيم در جاده قديمشميران افتتاح گرديد.
از سال 1319 راديو تهران در 24 ساعت فقط 8ساعت برنامه اجرا ميكرد كه شامل اخبار،موسيقي ايراني، گفتار مذهبي، فرهنگي،جغرافيايي و تاريخي بود.
درسال 1322 راديو تهران بخش ديگري بهتعداد بخشهاي قبلي خود افزود و صبحها نيزبرنامه آن سه ساعت افزايش يافت. در سال1324 براي روزهاي تعطيل نيز برنامههاييمدون پخش ميگرديد.
توسعه راديو در ايران
در بدو تاسيس، راديو تهران داراي دو فرستنده كه يكي براي موج متوسط و ديگري براي موج كوتاه بود، براي پخش برنامههاي خود از يك استوديو در محل اداره بيسيم استفاده ميكرد.
در سال 1327 يك فرستنده در اختيار راديو قرار گرفت و يك استوديوي كوچك در ميدان ارگ براي پخش اخبار ساخته شد.
در سال 1336 نام راديو تهران به راديو ايران تبديل و بعدها در جنب راديو ايران فرستنده دومي بنام راديو تهران نيز مشغول به كار گرديد كهدر آغاز امر تنها موسيقي از آن پخش ميشد.
اهداف و تشكيلات راديو
اداره راديو در بدو تاسيس به اداره كل انتشاراتو تبليغات به مديريت دكتر (عيسي صديق اعلم)،استاد دانشگاه واگذار شد.
اهداف و وظايف اين اداره عبارت بودند از:
تعيين سياست و خطمشي راديو
توسعه فرهنگ عمومي و آشنا كردن مردم بهاصول زندگي نوين
توجه به وحدت ملي، مباني مليت و حفظاستقلال
شرح تحولات كشور
رعايت كامل سياست دولت در انتشار اخبار
تاسيس مدرسه براي تربيت خطيب، قصهگو،شاهنامه خوان
نصب راديو و بلندگوي عمومي در مركز شهر
تاسيس مدرسه هنرپيشگي
اولين كساني كه در راديو مشغول شدند
اين افراد از ميان فرهنگيان و هنرمندان شايسته وبا ذوق انتخاب و از ساير وزارتخانهها به اداره كلانتشارات و تبليغات منتقل شدند.
استاد محمد حجازي ملقب به مطيعالدوله(نويسنده و داستاننويس)، عبدالرحمن فرامرزي(نويسنده و مدير روزنامه كيهان) حسينقلي مستعان(داستاننويس)، ابوالقاسم پاينده (نويسنده)،ابوالقاسم اعتصامزاده و مشفق همداني (مترجم)و نيز براي تعيين خطمشي و سياست راديو،شوراي عالي انتشارات بر پا شد كه اعضاي آنعبارت بود از: علامه محمد قزويني، محمد عليفروغي (ذكاء الملك)، دكتر قائم غني، دكتر علياكبر سياسي (رييس دانشگاه تهران) دكتر رضا زادهشفق، دكتر محمود افشار و استاد علينقي وزيري.
بخش خبر
مسئول تهيه و پخش اخبار راديو، خبرگزاريپارس بود، كه روزگاري آژانس پارس، نام داشت.
در ابتداي كار، آژانس پارس اخبار روزنامهها راقيچي ميكرد و به دست گويندگان راديو ميداد.اما ر فته رفته، پس از پنج سال، اين آژانس به يكخبرگزاري جدي تبديل شد كه علاوه بر تهيه وپخش اخبار راديويي، هر روز چهار شماره بولتنصبح و عصر از اخبار ايران و جهان تهيه ميكرد وبه رايگان در اختيار روزنامهها قرار ميداد.
گزارشهاي راديويي نيز يا از طريق فرستنده سياربه طور زنده پخش ميشد و يا جريان رويداد،روي نوار، ضبط و در بخش اخبار از راديو پخش ميگرديد.
اخبار خارجي از طريق تله تايپ (دستگاه خودكارخبرگيري) كه نقش خبرنگار را بازي ميكرد،دريافت و سپس توسط مترجمان در مدت كوتاهي ترجمه و براي تنظيم خبر راديوييتحويل سردبير اخبار ميشد. پس از تنظيمراديويي، توسط مسئولان خبرگزاري كنترل وبراي پخش به استوديوي راديو ايران تحويلميشد. ناگفته نماند از سال 25 تا 38 نيز به مرورهر استاني براي خود (زير نظر اداره كل انتشارت وراديو) اقدام به تاسيس راديو نمود.
صداي جمهوري اسلامي ايران
پس از انقلاب اسلامي، نام سازمان راديو تلويزيون ملي ايران تبديل به صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران شد.
رياست اين سازمان هر پنج سال يك بار توسط رهبر انتخاب ميشود، بالاترين مقام راديو، معاون رييس سازمان در حوزه صدا ميباشد.
رادیو اینترنتی
رادیو اینترنتی ، همانند رادیو معمولی می باشد ولی با این تفاوت که از طریق اینترنت انتشار می یابد. با توجه به پیشرفت جوامع در استفاده از اینترنت ، رادیو اینترنتی راه حل بسیار مناسبی برای انتشار قوی تر اطلاعات به صورت سمعی می باشد. رادیو و تلویزیون اینترنتی بخشی از امکانات شبکه جهانی است که روزانه تعداد بسیاری از مشترکین در سراسر دنیا از آن استفاده میکنند و می تواند جایگزین مناسبی برای سیستم عادی آن باشد.
رادیو در ایران
اولین فرستنده عمومی رادیو در ایران در ۴ اردیبهشت ۱۳۱۹ در تهران با نام «رادیو تهران» آغاز به کار کرد.
درسال ۱۳۰۳ (۱۹۲۴)، وزارت جنگ مقدمات استفاده از بیسیم رافراهم کرد. در سال ۱۳۰۵ بیسیم به ایران وارد گردید. از سال ۱۳۱۱ موسسات بیسیم توسعهپیدا کردند، که نهایتا به ایجاد رادیو منتهی شد. هیات وزیران روز ۲ مهر ۱۳۱۳ استفاده از رادیو را تصویب کرد و مقرراتی وضع شد که برای نصب آنتن و استفاده از رادیو اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن لازم بود. در سال ۱۳۱۶ مقدمات ایجاد مرکز رادیو بهوسیله وزرات پست و تلگراف و تلفن فراهم و بهدنبال این اقدام در سال ۱۳۱۷ سازمان پرورشافکار تأسیس شد. این سازمان دارایکمیسیونهای مطبوعات، کیت کلاسیک، سخنرانی، نمایشهای رادیویی و موسیقی بود. درچهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ اولین فرستندهرادیویی در ایران در محل بیسیم در جاده قدیم شمیران افتتاح گردید. از سال ۱۳۱۹ رادیو تهران در ۲۴ ساعت فقط ۸ ساعت برنامه اجرا میکرد که شامل اخبار، موسیقی ایرانی، گفتار مذهبی، فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی بود. درسال ۱۳۲۲ رادیو تهران بخش دیگری بهتعداد بخشهای قبلی خود افزود و صبحها نیز برنامه آن سه ساعت افزایش یافت. در سال ۱۳۲۴ برای روزهای تعطیل نیز برنامههاییمدون پخش میگردید.
توسعه رادیو در ایران:
در بدو تأسیس، رادیو تهران که دارای دو فرستنده یکی برای موج متوسط و دیگری برای موجکوتاه بود، برای پخش برنامههای خود از یک استودیو در محل اداره بیسیم استفاده میکرد. در سال ۱۳۲۷ یک فرستنده در اختیار رادیو قرار گرفت و یک استودیوی کوچک در میدان ارگ برای پخش اخبار ساخته شد. در سال ۱۳۳۶ نام «رادیو تهران» به «رادیو ایران» تبدیل و بعدها در جنب رادیو ایران فرستنده دومی بنام رادیو تهران نیز مشغول به کار گردید که در آغاز امر تنها موسیقی از آن پخش میشد.
اهداف و تشکیلات رادیو:
اداره رادیو در بدو تأسیس به اداره کل انتشارات و تبلیغات به مدیریت دکتر عیسی صدیق اعلم، استاد دانشگاه واگذار شد. اهداف و وظایف این اداره عبارت بودند از:
تعیین سیاست و خط مشی رادیو
توسعه فرهنگ عمومی و آشنا کردن مردم بهاصول زندگی نوین
توجه به وحدت ملی، مبانی ملیت و حفظ استقلال
شرح تحولات کشور
رعایت کامل سیاست دولت در انتشار اخبار
تأسیس مدرسه برای تربیت خطیب، قصهگو، شاهنامهخوان
نصب رادیو و بلندگوی عمومی در مرکز شهر
تأسیس مدرسه هنرپیشگی
اولین کسانی که در رادیو مشغول شدند
این افراد از میان فرهنگیان و هنرمندان شایسته وبا ذوق انتخاب و از سایر وزارتخانهها به اداره کلانتشارات و تبلیغات منتقل شدند.
محمد حجازی ملقب به مطیعالدوله (نویسنده و داستاننویس)، عبدالرحمن فرامرزی (نویسنده و مدیر روزنامه کیهان) حسینقلی مستعان (داستاننویس)، ابوالقاسم پاینده (نویسنده)، ابوالقاسم اعتصامزاده و مشفق همدانی (مترجم).
برای تعیین خط مشی و سیاست رادیو، شورایعالی انتشارات بر پا شد که اعضای آنعبارت بود از: علامه محمد قزوینی، محمد علی فروغی (ذکاء الملک)، دکتر قاسم غنی، دکتر علیاکبر سیاسی (رییس دانشگاه تهران) دکتر رضا زادهشفق، دکتر محمود افشار و استاد علینقی وزیری.
بخش خبر مسئول تهیه و پخش اخبار رادیو، خبرگزاریپارس بود، که روزگاری آژانس پارس، نام داشت. در ابتدای کار، آژانس پارس اخبار روزنامهها راقیچی میکرد و به دست گویندگان رادیو میداد. اما رفته رفته، پس از پنج سال، این آژانس به یکخبرگزاری جدی تبدیل شد که علاوه بر تهیه وپخش اخبار رادیویی، هر روز چهار شماره بولتن صبح و عصر از اخبار ایران و جهان تهیه میکرد وبه رایگان در اختیار روزنامهها قرار میداد. گزارشهای رادیویی نیز یا از طریق فرستنده سیار به طور زنده پخش میشد و یا جریان رویداد، روی نوار، ضبط و در بخش اخبار از رادیو پخشمیگردید. اخبار خارجی از طریق تله تایپ (دستگاه خودکار خبرگیری) که نقش خبرنگار را بازی میکرد، دریافت و سپس توسط مترجمان در مدت کوتاهی ترجمه و برای تنظیم خبر رادیویی تحویل سردبیر اخبار میشد. پس از تنظیمرادیویی، توسط مسئولان خبرگزاری کنترل وبرای پخش به استودیوی رادیو ایران تحویل میشد.
از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۸ نیز به مرور هر استانی برای خود (زیر نظر اداره کل انتشارت ورادیو) اقدام به تأسیس رادیو نمود.
پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، نام سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران تبدیل به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شد. ریاست این سازمان را هر پنج سال یک بار مقام رهبری انتخاب میکند. بالاترین مقام رادیو، معاون رییس سازمان در حوزه صدا میباشد.
آشنایی با تاریخچه تلویزیون در ایران
نخستین فرستنده تلویزیونی تاریخ ایران ساعت پنج بعد از ظهر جمعه یازدهم مهرماه سال 1337 آغاز به کار کرد.
در دهه 30 هجری شمسی، وقتی دولت وقت سرگرم تدارک زمینه و طرحریزی برای ایجاد تلویزیون بود «حبیبالله ثابت پاسال» از بخش خصوصی پیشدستی کرد و پیشنهاد تاسیس یک ایستگاه فرستنده تلویزیونی را ارائه داد.
به گزارش خبرگزاری مهر، از آنجا که پاسال از اعتماد دربار برخوردار بود، با پیشنهاد او موافقت شد و مجلس شورای ملی در تیرماه سال 1337 مادهای با چهار تبصره مصوب کرد که به موجب آن اجازه داده میشد یک فرستنده تلویزیونی زیر پوشش وزارت پست و تلگراف و تلفن در تهران ایجاد شود. این فرستنده تا پنج سال از پرداخت مالیات معاف بود و تمامی برنامههای آن از مقررات اداره کل انتشارات پیروی میکرد.
نخستین فرستنده تلویزیونی ایران ساعت پنج بعد از ظهر جمعه یازدهم مهرماه 1337 اولین برنامه خود را پخش کرد. این فرستنده که "تلویزیون ایران" نامیده میشد، ابتدا هر روز از شش بعد از ظهر تا 10 شب برنامه داشت.
تلویزیون ایران به صورت خصوصی اداره میشد و متکی به درآمد خود از آگهیهای تجارتی و تبلیغاتی بود. این سازمان پس از یک سال فعالیت برنامههای روزانه خود را در تهران به پنج ساعت افزایش داد و در سال 1340 فرستنده دیگری در آبادان و یک فرستنده تقویتی در اهواز تاسیس کرد.
رونق کار تلویزیون ایران تصمیم حکومت را در تاسیس یک شبکه تلویزیونی سراسری قطعیتر کرد. بنابراین در سال 1343 یک گروه فرانسوی از سوی سازمان برنامه و بودجه مامور بررسی و طراحی یک مرکز تلویزیونی شد.
سرانجام پس از تصویب طرح ایجاد "تلویزیون ملی ایران"، یک ایستگاه کوچک به وجود آمد و با امکاناتی ساده پخش برنامههای آزمایشی را از سال 1345 آغاز کرد.
امکانات فنی تلویزیون در آن زمان به یک استودیو، سه دوربین و دو دستگاه ضبط مغناطیسی محدود میشد و از آنجا که فرستنده تلویزیون ایران با سیستم 525 خطی آمریکایی کار میکرد و سیستم تلویزیون ملی 625 خطی اروپایی بود، تلویزیون ملی با نصب یک فرستنده دو کیلو واتی با سیستم 525 خطی بر بالای ساختمان هتل هیلتون، امکان استفاده از این شبکه را برای همه دارندگان تلویزیون با سیستمهای مختلف، امکانپذیر کرد.
مدتی کمتر از دو سال از تاسیس تلویزیون ملی نمیگذشت که در 17 مرداد 1347 نخستین مرکز شهرستانی تلویزیون ملی در ارومیه گشایش یافت و چندی بعد مرکز تلویزیونی بندرعباس به کار افتاد. مراکز تلویزیونی به تدریج یکی بعد از دیگری در شهرهای مختلف شروع به فعالیت کردند و پیامهای سیاسی، فرهنگی و تفریحی را طبق ماموریتهایی که برنامهریزان حکومت تعیین کرده بودند، به قشرهای وسیعتری از مردم رساندند.
از آغاز شکلگیری تلویزیون عده زیادی از فیلمسازان به علت امکانات مالی بیشتری که تلویزیون در اختیار سازندگان و تهیهکنندگان قرار میداد جذب آن شدند. در نتیجه تلویزیون به صورت یکی از مراکز مهم فیلمسازی در بخش دولتی درآمد و تعداد زیادی فیلم داستانی و مستند از جمله مستند خبری (که درصد بیشتری را نسبت به دیگر انواع فیلمها داشت) و سریالهای گوناگون در آن ساخته شد، به گونهای که حاصل کار فیلمسازان تلویزیونی تا قبل از انقلاب نزدیک به هزار فیلم کوتاه و بلند بود.
در ایران از همان سالهای اولیه کار تلویزیون سریالسازی نیز پا گرفت. "امیرارسلان نامدار" از نخستین سریالهای ایرانی است که از تلویزیون ملی پخش شد.
تلویزیون ملی ایران در سالهای پس از انقلاب اسلامی با تغییر نام به سیمای جمهوری اسلامی ایران در قالب دو شبکه برنامههای خود را پی گرفت. در سالهای آغازین پس از انقلاب بیشترین زمان برنامههای سیما به مستندهای سیاسی تبلیغاتی و اخبار سراسری اختصاص داشت.
برنامههایی مانند "روایت فتح" محصول این دوران هستند. در این سالها مجموعههای نمایشی و داستانی چون "سلطان و شبان" به کارگردانی داریوش فرهنگ، "سربداران" به کارگردانی محمدعلی نجفی، "هزاردستان" به کارگردانی علی حاتمی، "کوچک جنگلی" به کارگردانی داریوش بحرانی و بهروز افخمی و ... ساخته شدند.
در کنار این مجموعه های تاریخی، از مجموعههای داستانی-اجتماعی آن روزگار باید به مجموعه "آینه" اشاره کرد. مجموعهای که در قالبی نمایشی که به دو روی سکه زندگی خانوادههای مختلف میپرداخت.
در دهه هفتاد بود که از انحصار شبکه یک و دو بیرون آمد و با تأسیس شبکه سه سیما با رویکردی به جوانان و ورزش عرصه های جدیدی را در جذب مخاطب آزمود.
در واقع از همین مقطع زمانی بود که با آزاد شدن ویدئو، رونق سینما، فیلمهای ویدئویی و بعدها سی.دی و دی.وی.دی، فرصت انتخاب برای مخاطبان بیشتر شد.
با تأسیس شبکه پنجم با عنوان شبکه تهران و اختصاص یک شبکه استانی به استانهای کشور، توجه به مناسبات درون گروهی شهرستانها و استانها در دستور برنامهسازان قرار گرفت.
تأسیس شبکه چهار با شعار پرداختن به برنامههای علمی، فرهنگی و هنری فاخر ایران و جهان و نهایتاً شبکه خبر همگی در راستای سیاستهای جدید برای تأمین گونههای مختلف سلایق مخاطب مفهوم پیدا کرد
سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران
در دهه ۱۳۳۰ ایجاد سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران مطرح شد، ولی عملی شدن این طرح تا سالها به تعویق افتاد.
نشان سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران
تولید تصویر، آن هم به صورت چند ساعت در روز، کار چندان سادهای نبود و نیازمند سرمایه خصوصی و هفتگی بود. به همین دلیل حبیب الله ثابت پاسال، سرمایهدار بخش خصوصی، تأسیس یک فرستنده تلویزیونی را به دولت وقت پیشنهاد داد و دولت نیز پیشنهاد او را پذیرفت و برای آن که کار جنبه قانونی داشته باشد، مجلس شورای ملی در تیر ماه سال ۱۳۳۷، مادهای با چهار تبصره به تصویب رساند که به موجب آن، اجازه داده شد فرستنده تلویزیونی در تهران زیر پوشش وزارت پست و تلگراف و تلفن ایجاد شود. این فرستنده تا پنج سال از پرداخت مالیات معاف بود وتمام برنامههای آن از مقررات اداره کل انتشارات پیروی میکرد.
نخستین فرستنده تلویزیون ایران در ساعت ۵ بعد از ظهر جمعه ۱۱ مهر ماه سال ۱۳۳۷، اولین برنامه خود را پخش کرد. این فرستنده که تلویزیون ایران نامیده میشد در ابتدا هر روز، ازساعت ۱۸ تا ساعت ۲۲ برنامه داشت. تلویزیون ایران در ابتدا به صورت کاملاً خصوصی اداره و هزینههای آن از آگهیهای تبلیغاتی تأمین میشد.
ایستگاه فرستنده تلویزیونی پس از یک سال فعالیت، برنامههای روزانه خود را در تهران به پنج ساعت افزایش داد و درسال ۱۳۴۰، فرستنده دیگری در آبادان و یک فرستنده تقویتی در اهواز تأسیس کرد.
در تاریخ ششم تیر ماه سال ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی لایحه دولت درباره تشکیل سازمان تلویزیون ملی ایران را - که قبلا به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و مجلس سنا در آن اصلاحاتی کرده بود - مجددا مورد شور قرار داد و به و شرح زیر به تصویب نهایی رساند:
ماده واحده: برای تهیه و اجرای برنامهها و بهره برداری و اداره سایر امور تلویزیون ملی ایران در کشور سازمانی به نام سازمان تلویزیون ملی ایران وابسته به وزارت اطلاعات تشکیل میشود. سازمان تلویزیون ملی ایران دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و طبق اصول بازرگانی اداره میشود و مشمول مقررات قانون محاسبات عمومی و آیین نامههای معاملات دولتی نبوده و تابع اساسنامه و آیین نامههایی خواهد بود که طبق بند ۴ این قانون وضع میشود... درسال ۱۳۴۷ نخستین مراکز تولید و پخش رادیو و تلویزیون افتتاح میشوند و با توسعه شبکه مخابراتی و مایکروویو از سال ۱۳۴۸ تلویزیون ملی ایران توانست به تدریج مراکز تولید رادیو تلویزیونی را با ایستگاههای مختلف در سطح کشور مرتبط کند.
برنامههای تلویزیون ایران در آن زمان بیشتر شامل برنامههای سرگرمکننده بود. سپس یک گروه فرانسوی که از سوی سازمان برنامه و بودجه مأمور بررسی و طراحی یک مرکز تلویزیونی با امکاناتی ساده شده بود، پخش برنامههای آزمایشی را در سال ۱۳۴۵، آغاز کرد (اولین برنامه آزمایشی آن پخش مراسم چهارم آبان به مناسبت زاد روز محمد رضا پهلوی از ورزشگاه امجدیه بود).
امکانات فنی تلویزیون در آن زمان به یک استودیو، سه دوربین و دو دستگاه ضبط مغناطیسی محدود میشد و از آنجا که فرستنده تلویزیون ایران با سیستم ۵۲۵ خطی آمریکایی کار میکرد و سیستم تلویزیون ملی ۶۲۵ خطی اروپایی بود، تلویزیون ملی با نصب یک فرستنده دو کیلوواتی، با سیستم ۵۲۵ خطی بر بالای ساختمان هتل هیلتون، امکان استفاده از این شبکه را برای همه دارندگان تلویزیون با سیستمهای مختلف امکانپذیر کرد. در ۱۷ مرداد سال ۱۳۴۷، نخستین مرکز شهرستانی تلویزیون ملی در رضاییه گشایش یافت و چندی بعد مرکز تلویزیونی بندر عباس به کار افتاد و مراکز تلویزیونی به تدریج یکی بعد از دیگری در شهرهای مختلف شروع به فعالیت کردند.
وظایف مراکز و شبکههای رادیو و تلویزیون بر سه اصل اطلاعاتی و خبری، آموزش و فرهنگی، و تفریحی و سرگرمی مبتنیبود.
در سال ۱۳۴۸، به منظور افزایش امکانات فنی تلویزیون، دستگاه زمینی ماهوارهای مخابراتی اسد آباد همدان تبادل برنامههای تلویزیونی را با ایستگاههای خارجی میسر ساخت و پس از چندی دولت تلویزیون ایران را از ثابت پاسال خریداری کرد و با پیوستن تلویزیون ایران به تلویزیون ملی، پخش دو برنامه تلویزیونی از دو کانال ادامه یافت. برنامههای جاری تلویزیون ملی، برنامه اول و برنامههایی که از تلویزیون ایران سابق پخش میشد، برنامه دوم نام گرفت. به غیر از این دو برنامه، دو کانال دیگر نیز فعالیت داشتند: نخست، تلویزیون آموزشی که از مهرماه سال ۱۳۴۵، کارش را زیر نظر وزارت آموزش و پرورش آغاز کرد و به آموزش تخصصی دورههای ابتدایی و متوسطه پرداخت؛ دیگری تلویزیون بینالمللی که سرپرستی آن با پرویز قریب افشار (مجری و تهیهکننده تلویزیون) بود، و برنامههایش به زبان انگلیسی پخش میشد. این فرستنده تلویزیونی همراه یک فرستنده رادیویی که برنامه بینالمللی خوانده میشد، وظیفه پخش اطلاعات و اخبار و همچنین فراهم آوردن برنامههای اداره آمار تلویزیون، ۹۳ درصد مناطق شهری و ۴۵ درصد مناطق روستایی ایران، زیر پوشش برنامههای تلویزیونی قرار گرفته بود. پخش برنامههای تلویزیون به صورت رنگی نیز از همین سال شروع شد (پیش از آن چند برنامه رنگی به صورت آزمایشی درسال ۱۳۵۰، پخش شده بود.
تولید فیلمهای مستند و داستانی
از آغاز شکلگیری تلویزیون به علت امکانات مالی خوب، عده بسیاری از فیلم سازان جذب آن شدند و تلویزیون به صورت یکی از مراکز مهم فیلم سازی در بخش دولتی درآمد. تا قبل از انقلاب نزدیک به هزار فیلم کوتاه و بلند ساخته و تولید شده بود. از مهمترین این برنامهها میتوان به برنامه ایران زمین، که فریدون رهنما طراح و بنیانگذار آن بود، اشاره کرد. رهنما در سال۱۳۴۵، به تلویزیون آمد و مرکزی برای ساخت و تولید فیلمهای مستند به وجود آورد و علاقه مندانی را که در وزارت فرهنگ و هنر آموزش فیلمسازی دیده بودند به تلویزیون آورد و خود یکی از مدرسان آنها شد. از جمله این افراد که با رهنما در برنامه ایران زمین همکاری میکردند، میتوان به همایون شهنواز با فیلم «گذراسماعیلبزاز» و ناصر تقوایی با فیلم«بادجن» اشاره کرد.
فیلمسازی داستانی در تلویزیون در چارچوب محدودتری براساس شیوههای رایج و کلیشهای سینمای موجود صورت میگرفت، چه آن که پارهای از این آثار را فیلم سازان حرفهای سینما برای تلویزیون ساختند، که از شاخصترین آنها میشود از«درخت مراد» ساخته زکریا هاشمی، «خورشید در مه» ساخته نظام کیایی و«برباد» ساخته خسرو پرویزی نام برد.
تولید فیلمهای سینمایی
تلویزیون با ایجاد سازمانی به نام تل فیلم شروع به ساخت فیلمهای سینمایی کرد. درسال ۱۳۵۰، فیلم «چشمه» ساخته آربی آوانسیان، به عنوان نخستین فیلم سینمایی تلویزیون تهیه شد که درسال ۱۳۵۱، در سینما کاپری به نمایش عمومی درآمد.
آرامش در حضور دیگران، به کارگردانی ناصرتقوایی، هم زمان با چشمه ساخته و بعد از یک سال و اندی توقیف شد و دوباره درسال ۱۳۵۲، با حذف صحنههایی روی پرده رفت.
«بیتا» ساخته هژیر داریوش، سومین فیلمی بود که با سرمایه مشترک تلویزیون و سازمان فانوس خیال ساخته شد. سرمایه گذاری تلویزیون بر روی تولید فیلم به صورت مستقیم و یا شراکت ادامه یافت و تا سال ۱۳۵۷، فیلمهای زیر برای نمایش آماده شد:
طبیعت بی جان، در غربت (سهراب شهید ثالث)، زنبورک (فرخ غفاری)، شازده احتجاب (بهمن فرمان آرا)، اوکیمستر، مغولها، باغ سنگی ( پرویز کیمیاوی)، دایره مینا (داریوش مهرجویی) و ملکه سبا (پرکورال نیک).
سریال سازی
در زمینه سریال سازی، تلویزیون آثار متفاوتی عرضه کرد و برخی از این سریالها به وسیله فیلمسازان سینمای حرفهای مانند علی حاتمی، ناصر تقوایی، نصرت کریمی، محمد متوسلانی، جلال مقدم و پرویز خطیبی تولید شد.
«امیر ارسلان نامدار» از نخستین نمونههای سریال ایرانی است که از تلویزیون ملی ایران پخش شد.
تهیه کنندگان سریالها افراد محدودی بودند. از نزدیک به ۶۰ سریالی که در تلویزیون ساخته شد، پرویز صیاد با تهیه شش سریال آدم به آدم، اختاپوس سال ۱۳۴۶، امیر ارسلان، سرکار استوار سال۱۳۴۶، صمد در ماجراهای بالاتر از خطر و ماجراهای صمد رکورد دار است. محسن هرندیظ با پنج سریال آلاخون والاخون سال ۱۳۴۸، حیات جاوید، خانه قمرخانم سال۱۳۴۷، زیر بازارچه و عشقپیری در مرحله بعدی قرار دارد و پرویز کاردان و منصور پورمند بعد از اینها قرار میگیرند.
از مهمترین سریالهای آن زمان به سلطانصاحبقران سال۱۳۵۴، ساخته علی حاتمی، دلیرانتنگستان سال۱۳۵۵، ساخته همایون شهنواز و دایی جان ناپلئون سال ۱۳۵۵، ساخته ناصر تقوایی میتوان اشاره کرد.
مدیریت تلویزیون همچون مدیریتهای دستگاههای پر اهمیت مقاطع و مراحل مختلفی را طی کرده است. با تأسیس تلویزیون مدیریت آن بر عهده ثابت پاسال بود و معاون او، عطاء الله مبشر، مسئولیت امور فنی تلویزیون را تا دو سال پس از تأسیس تلویزیون بر عهده داشت.
اولینها
منوچهر نوذری اولین کسی بود که بر صفحه تلویزیون ظاهر شد. از اولین مجریان تلویزیون به جواد بنایی، هوشنگ محمودی (مجری کودکان) و عزت الله متوجه میتوان اشاره کرد.
اولین مدیر عامل تلویزیون رضا قطبی بود که مدیریت تلویزیون را با دو شبکه برعهده داشت. شبکه یک سراسری بود و شبکه دو فقط مناطق تهران و اطراف را تحت پوشش قرار میداد که هر دو شبکه در ساختمان الوند مستقر بودند و محل پخش برنامهها در ساختمان جام جم، در خیابان پهلوی (ولیعصر فعلی) بود.
در روز ۱۸ مرداد ماه سال ۱۳۴۷، اولین مرکز شهرستانی تلویزیون ملی ایران در ارومیه راه اندازی شد. تلویزیون ارومیه کار خود را با روزی سه ساعت برنامه آغاز کرد و در پایان سال ۱۳۵۱ روزانه به طور متوسط هفت ساعت برنامه پخش میکرد. قدرت فرستنده ارومیه در آغاز کار ۵۰ وات و قدرت تشعشع آن ۱ کیلو وات بود که با نصب ایستگاه رله میاندوآب و نیز ایستگاه تقویتی سرو، قسمت اعظم آذربایجان غربی، بخشی از آذربایجان شرقی و نیز نواحی شرق کشور ترکیه زیر پوشش امواج تلویزیون ارومیه قرار گرفت.
درسال ۱۳۵۰، ساختمان تولید به عنوان اولین ساختمان رادیو و تلویزیون ملی در اراضی چند هکتاری جامجم ساختهشد. این ساختمان ۱۰۸۷۰ مترمربع مساحت دارد
کهنترین سند تاکنون یافته شده سینمای ایران مورخ 10 شوال 1317 ه.ق برابر 11 فوریه 1900 میلادی و 22 بهمن ماه 1278 ه.ش . صورت بخشی از اجناسی که مظفرالدین شاه از فرنگ خواسته و یا دریافت کرده بوده است . دریافت سینماتوگراف –سی نو فتکراف – در پائین ورق سمت چپ ثبت گردیده است . اسناد کاخ گلستان ، کد 1 ، زونکن شماره 51 ، پاکت شماره 3
ورود نخستین دستگاههای فیلمبرداری و اپارات به ایران
الف: كنجكاوي شاه عكاس براي تصوير متحرك، نخستين خريد سينماتوگراف
در ايران، بدون شك اخبار اختراع سينما به توسط برادران لومير (Freres lumiere) و نمايش دادن نخستين فيلم ايشان در شب ٢٨ دسامبر ١٨٩٥/ ٧ دي ١٢٧٤ براي پاريسي ها، چند هفته و يا در بدترين شرايط دو سه ماه پس از آن نمايش كه در زيرزمين «كافه بزرگ» (Grand Cafe) واقع در شماره ١٤ بولوار كاپوسينها (Bd des Capucines)انجام گرفت به مظفرالدين شاه رسيده بوده ولي از عكس العمل او اطلاعي در دست نيست. وي، مثل پدرش ولي نه با نظم و ترتيب او، به عكاسي عشق ميورزيد و خود عكاسي ميكرد تعداد زيادي دوربين خريد و پيوسته در پي بدست آوردن آخرين اختراعات بود: از اتوموبيل و كاميون و ماشين بخار براي تلمبه چاه آب كشاورزي و ماشين چاپ گرفته تا تلفن و فونوگراف و دستگاه عكسبرداري با اشعه ايكس. در مورد سينما هنوز دانسته نيست كه شاه از چه تاريخي به دنبال سينماتوگراف افتاد ولي مدارك نويافته نشان مي دهد كه او در حدود فوريه سال ١٨٩٩ در حدود بهمن و اسفند ١٢٧٧، يعني صد و دو سال پيش دستور خريد سينماتوگراف را شايد به ميرزا احمدخان صنيع السلطنه عكاس معروف ٥٢ كه در پاريس بسر ميبرد داده بوده است. صنيع السلطنه سه دستگاه سينماتوگراف را با تمام لوازم خريده به طهران فرستاد و اين اسباب و لوازم در تاريخ يكشنبه ١٠ شوال ١٣١٧/ تنگوزئيل/ ١١ فوريه ١٩٠٠/ ٢٢ بهمن ١٢٧٨ به نظر شاه رسيد.
سند اين خريد هم اكنون در بايگاني اسناد كاخ گلستان تحت كد ١، زونكن شماره ٥١، پاكت شماره ٣ موجود است.٥٣ اين سند گرانبها درون كتابچه ايست فرنگي و قفل دار با جلد چرمي مغز پسته اي كم رنگ كه گوشه هاي فلزي مطلا مزين به نگين كهربا دارد. بلندي كتابچه ٢٠٠ ميليمتر و پهناي آن ١٣٠ ميليمتر است. كتابچه در حال حاضر محتوي چهار ورق ميباشد كه دو تا از آنها، يعني پشت ورق اول و روي ورق دوم، داراي نوشته است. اين كتابچه در ابتدا اوراق بيشتري داشته ولي شايد در حدود ده ورق آن را در گذشته اي دور از زمان ما كنده و روي ورق ٢ر نيز بخشي از نوشته ها را ناشيانه پاك كرده اند. طبق نوشته اي در آغاز كتابچه، مورخ ١٩ شهر شعبان ١٣١٧/ ٢٣ دسامبر ١٨٩٩/٢ دي ١٢٧٨، قرار بر اين بوده كه از آن پس اشيايي را كه مظفرالدين شاه دستور خريد آنها را به فرنگ ميداده در ورقي در سمت راست آن دفترچه و اشيايي كه از فرنگ ميرسيده در مقابل آن (سمت چپ) ثبت كنند. از اين صورت، اگر در تدوين آن استمراري وجود داشته است، امروز جدا از آن دو ورق كه ذكر شد اثري باقي نمانده است. روي ورق سمت راست (١پ) آمده: «هو الله تعالي/ صورت/ اجناس واشيايي كه از ممالك فرنگستان خواسته ميشود در اين كتابچه نوشته ميشود هر وقت پر شد در صفحه/ ديگر ازين كتابچه ثبت خواهد شد بتاريخ ١٩ شهر شعبان ١٣١٧.» به دنبال آن آمده: «از پاريس از يمين السلطنه». منظور آنست كه اشيايي كه ذكر آن خواهد آمد از نظر آقا يمين السلطنه وزير مختار ايران در پاريس خواسته شده است كه به توسط وي ارسال گردد: «… ماهوت و نوار و دگمه جه كالسكه چيان سر كاري… كاغذ و پاكت كه عكس گروپ [دسته جمعي] و عكس تمثال بيمثال مبارك همايوني در آنها چاپ شود … [و] دوربين دو عدد از پاريس خواسته شد/ روز دوشنبه ٦ شهر رمضان ١٣١٧» برابر با ٨ ژانويه ١٩٠٠/ ١٨ دي ١٢٧٨. از پاكتها و كاغذها، كه در وسط بالاي هر برگ از آنها يك عكس بسيار كوچك مظفرالدين شاه و همراهان چاپ شده هنوز در كاخ گلستان موجود است و در نمايشگاه صدمين سال سينماي ايران همراه با دو چرخ (ماشين) تحرير وي در معرض ديد قرار داده شد. در مورد دوربين، البته منظور در اينجا دوربين دورنما و به احتمال كمتر دوربين عكاسي است و نه فيلمبرداري. سمت چپ كتابچه، در ورق بعد (٢ر)، نخست صورت آنچه شاه از لندن خواسته بوده و دريافت گرديده بود آورده شده و از آن جمله است يك قلم خودنويس («قلم استيلو»/stylo به اصطلاح آنروز) كه به رخت دار خانه سپرده شده و «اسباب آشپزخانه چدني[... ] كه] …[ ممكن است جداجدا در دو اتاق منصوب شود بتاريخ ٥ شهر شوال المكرم [٦ فوريه ١٩٠٠/ ١٧ بهمن ١٢٧٨] تنگوزئيل وارد شده[ ... ]جمع اندرون ميشود»٥٤ و بالاخره سندي كه در اينجا مد نظر است با اين محتوي:
«اسباب ٣ سي نوفتكراف ]سينماتوگراف[ تمام اسباب بانضمام بروكش بزرگ كه تمام اسباب است و لانتر ن ماژيك متحرك است كه با قوه برق هم حركت ميكند و يكسال قبل از پاريس خواسته بودند و بتاريخ يوم يكشنبه دهم شهر شوال المكرم تنگوزئيل ١٣١٧] ١١ فوريه ١٩٠٠/ ٢٢بهمن ١٢٧٨ [از پاريس بحضور مبارك آورده اند موافق شرح و جزو قبض جناب صنيع السلطنه كه نزد اعتماد حضور ضبط است.دستگاه جمع عكاس خانه مباركه شد»
شايان ذكر است كه از هفت رقم جنس كه درين دو ورق آمده دو رقم مربوط به دوربين (احتمالا دوربين دورنما و نه عكاسي) و دو تا راجع به سينما و عكس است و همانطور كه ذكر شد گواهي است گويا بر عشق زياد مظفرالدين شاه به هر نوع اسباب رويت و تصوير. تقريبا در هر صفحه از سفرنامه هاي شاه به فرنگ نيز يك اشاره به عكس و عكاسي يافت ميشود و در چنين جوي بايد پذيرفت كه پس از ورود اين نخستين سينماتوگراف به ايران هم فيلم نشان&n
نظرات شما عزیزان:
| |
وب : | |
پیام : | |
2+2=: | |
(Refresh) |
خبرنامه وب سایت:
آمار وب سایت:
بازدید دیروز : 768
بازدید هفته : 134
بازدید ماه : 2307
بازدید کل : 86267
تعداد مطالب : 392
تعداد نظرات : 15
تعداد آنلاین : 1
1